İnsanlar neden maaşını söylemek istemez? sorusu, iş hayatının belki de en yaygın ama en az konuşulan konularından biri. Arkadaş ortamında, ofiste ya da ailede bu konu açıldığında, çoğu kişi hemen konuyu değiştirir ya da kaçamak cevaplar verir. Peki neden? Para sonuçta herkesin hayatında var olan bir şey. Öyleyse bu sessizliğin sebebi ne?
Para Hakkında Konuşmak Kültürel Olarak Zor
Çocukluktan itibaren bize para konuşmanın ayıp olduğu öğretilir. “Paradan bahsedilmez”, “Ayıp olur”, “Kıyas yapılır” gibi cümleleri sıkça duyarız. Bu öğretiler, yetişkinliğe taşındığında maaş gibi konuların tabu haline gelmesine neden olur. Para bir güç göstergesi olarak görüldüğü için, bu gücü açığa çıkarmak da çoğu insana rahatsız edici gelir.
Maaş, Kimlik ve Değer Algısıyla Bağlantılı
Birçok kişi için maaş sadece alınan para değil, aynı zamanda kendi değeriyle özdeşleşen bir göstergedir. “Ben bu kadar maaş alıyorsam, demek ki bu kadar değerliyim” düşüncesi yaygındır. Böyle olunca, maaşı söylemek kendini başkalarıyla kıyaslamaya açık hale getirmek anlamına gelir. Daha az kazandığını açıklamak utanma duygusu yaratabilirken, daha çok kazandığını açıklamak da “hava atmak” gibi algılanabilir.
İş Yerinde Eşitsizlik Korkusu
Bir şirkette aynı işi yapan iki kişi farklı maaşlar alıyorsa ve bu ortaya çıkarsa, bu durum huzursuzluğa neden olabilir. Şirketlerin çoğu bu nedenle maaş şeffaflığına sıcak bakmaz. Çalışanlar da iş arkadaşlarıyla aralarının bozulmasını istemedikleri için maaşlarını gizli tutar. Aslında bu durum, sistemin bir parçası haline gelmiştir.
Kıskanılma veya Yargılanma Endişesi
İnsanlar maaşını söylediğinde çevresinden kıskançlık, küçümseme ya da gereksiz yorumlar alabilir. “O kadar maaşı ne yapıyorsun?”, “Sana o kadar para verirler miymiş?”, “Ben daha çok hak ediyorum” gibi tepkiler, açık konuşmayı zorlaştırır. Kimse, sadece maaşını söylediği için yargılanmak ya da kıyaslanmak istemez.
Şirket Politikaları da Etkili
Bazı kurumlar, çalışanlarının birbirine maaşlarını söylemesini açıkça yasaklar. Hatta iş sözleşmelerine bu durumu ekleyenler bile vardır. Çalışanlar da işlerini kaybetmemek veya sorun yaşamamak için sessiz kalmayı tercih eder. Bu durum özellikle büyük şirketlerde oldukça yaygındır.
Toplumda Gelir Gizliliği Bir Norm Haline Gelmiş
Toplumda maaş konuşmamak bir norm haline geldiği için, biri maaşını açıkladığında garipsenebilir. Bu da insanları daha da suskun hale getiriyor. Halbuki gelir şeffaflığı, çoğu zaman eşitlik ve adalet için önemlidir. Ancak bu düzeye ulaşmak için bireysel değil, sistemsel bir değişim gerekir.
Maaş Konuşmak Neden Önemli?
Maaş şeffaflığı, özellikle toplumsal cinsiyet eşitliği, ücret adaleti ve kariyer planlaması gibi konularda faydalıdır. İnsanlar maaşlarını açıkça konuşabildiklerinde, kendilerini daha doğru konumlandırabilir ve haksızlıkları daha kolay fark edebilir. Ancak bu, hem kültürel hem de yapısal bir değişimi gerektirir.
Konuşmamak mı, Konuşmayı Öğrenmek mi?
İnsanlar neden maaşını söylemek istemez sorusunun arkasında birçok psikolojik, sosyal ve kurumsal sebep yatıyor. Utanma, kıyaslanma korkusu, iş yeri politikaları ve toplumsal alışkanlıklar bu sessizliği körüklüyor. Ancak bu konular hakkında açık konuşmak, uzun vadede daha adil bir çalışma ortamı yaratabilir. Belki de mesele, konuşmaktan çok nasıl konuşulacağını öğrenmekle ilgilidir.
İşyerinde Maaş Söylemek İş Kanununda Yasak mı?
İşyerinde maaş bilgilerini paylaşmak iş kanununda doğrudan yasaklanmamıştır. Ancak bu durumun işyerindeki düzen ve iş ilişkileri üzerindeki etkileri göz önünde bulundurulmalıdır. Türkiye İş Kanunu’na (4857 sayılı) göre maaşlar, işyerindeki iç düzeni ve çalışanlar arasında huzuru etkileyebilecek şekilde açıklanabilir, ancak bu durumun iş barışına zarar vermemesi gerekir.
İş Kanunu’na Dayalı Açıklamalar:
-
4857 sayılı İş Kanunu’nun 22. Maddesi, işverenin çalışanlarına ödeme yapma yükümlülüğünü belirtir. Maaş ödemeleri konusunda şeffaflık gereklidir, ancak işyerinde çalışanlar arasında maaş farklarını tartışmak veya açıklamak belirli bir düzenin bozulmasına yol açabilir.
-
İş Kanunu’nun 25. Maddesi ise haklı fesih nedenlerini düzenler. Çalışanların birbirine maaşlarını açıklaması, işyerindeki huzuru bozabilir ve işverene iş akdini feshetme hakkı verebilir. İşveren, huzursuzluğu ve disiplinsizliği önlemek amacıyla çalışanların maaşlarını açıklamalarını yasaklayabilir.
Gizlilik ve Sözleşme Yükümlülükleri:
İşyerinde maaşların açıklanması konusunda bir gizlilik anlaşması veya iç düzen varsa, bu kurallar ihlal edilebilir. Bu durumda, işveren, çalışanına haklı fesih yoluyla sözleşmesini sonlandırabilir. İş Kanunu’nun 25/2. maddesi, işverenin güven kaybı ve iş yerinde huzursuzluk yaratma durumunda haklı fesih yapabileceğini belirtir.
İş Kanunu’na göre maaşların açıklanması yasak değildir, ancak işyerindeki düzeni bozma ihtimali nedeniyle işveren maaş bilgilerini açıklamayı yasaklayabilir ve bu durum çalışan arasında huzursuzluğa yol açarsa, işveren haklı fesih yapabilir.