Yeryüzündeki diller

Yeryüzündeki diller hangileridir? En çok konuşulan diller hangileridir? Kaç adet dil vardır? Detaylı açıklamalar ve Yer yüzünde konuşulan diller hakkında aradığınızı bulabileceğiniz bir makale hazırladık.

Yeryüzünde ne kadar dil var?

Yeryüzündeki diller kaç adettir sorusuna cevap olarak yeryüzünde ne kadar kavim varsa o kadar dil olduğu söylenebilir. Yeryüzünde konuşulan dillerin sayısını tespit etmek güçtür. Bugün yaşamayan dilleri de göz önünde bulundurursak yeryüzünde yaklaşık 3000’den fazla dilin olduğu tespit edilmiştir. Bazı rivayetlere göre 7000 dil olduğu da iddia edilmektedir. Bu dillerin bir kısmıyla ilgili henüz yeterli araştırmalar yapılmamıştır ve Google‘de de bununla ilgili net bir veri yoktur.

Yeryüzündeki diller

Dil Akrabalığı” Ne Anlama Gelir?

Yeryüzündeki diller, ses sistemi, biçim yapısı ve söz dizimi bakımından bazı yakınlıklar ve benzerlikler gösterir. Diller arasındaki bu yakınlık ve benzerliğe dil akrabalığı adı verilir ve bunlar dil ailelerini oluşturur.

Dil Ailelerini Oluşturan Diller Aynı Soydan mı Gelir?

Ancak, bu tür benzerlikler, akraba dilleri konuşan milletlerin aynı soydan geldiği anlamına gelmez. Dil ailesi terimi dillerin birbirleriyle yakın ilişkisini ifade eder. Aynı soydan gelen ve dilleri akraba olan milletler bulunduğu gibi, soy bakımından birbiriyle hiç ilişkisi olmayan fakat aralarında kültür ilişkisi görülen milletler de vardır. Hint-Avrupa dil ailesi içinde yer alan diller, birbiriyle soy bağı bulunmayan birçok millet tarafından konuşulmaktadır. Bu dilin Avrupa kolunda yer alan ve Fransızca konuşan Fransızlarla Hint kolunda yer alan ve Farsça konuşan Farsların ırk bakımından bir ortaklıkları yoktur.

Bu bilgileri göz önünde bulundurarak yeryüzündeki dilleri bazı yakınlık ve benzerliklerine göre köken ve yapı olmak üzere iki bakımdan inceleyebiliriz:

  • Dillerin Kökenlerine Göre Sınıflandırılması

Kökenleri aynı olduğu düşünülen dillerin bilinmeyen bir dönemde aynı ana dile bağlanabileceği kabul edilmektedir. Aynı dil ailesinden olduğu tespit edilen bu diller arasında ses, şekil, cümle yapısı, kelime hazinesi gibi çeşitli bakımlardan benzerlikleri olduğu ortaya konmuştur.

Yeryüzündeki diller çeşitli millet, kavim ve kabile tarafından konuşulan irili ufaklı birçok dil olduğu halde bunların oluşturduğu dil ailelerini sayısı pek fazla değildir. Yeryüzündeki dilleri köken bakımından şu şekilde sınıflandırabiliriz:

  • Hint-Avrupa Dilleri Ailesi

Bugün Avrupa’dan Hindistan’a kadar geniş bir alanda yaşayan milletlerin dillerinin oluşturduğu dil ailesidir. Bu diller üzerinde karşılaştırmalı olarak birçok araştırma yapılmış ve aralarında akrabalık olduğu kesin olarak ortaya konulmuştur.

Çok geniş bir coğrafyaya yayılmış olan ve bünyesinde birçok dili barındıran bu dil ailesinin biri Avrupa’da biri Asya’da olmak üzere iki büyük kolu vardır.

Asya Kolu

Hint-İran Dilleri (Arî Diller):

            Hint kolu: Urdu dili, Hint dilleri ile ölü dillerden Sanskritçe.

            İran kolu: Farsça, Tacikçe, Afganistan ve Pakistan’da konuşulan Peştunca,  Kafkaslar’da konuşulan Osetçe.

Hint-Avrupa dil ailesinin en doğusunda Çin Türkistan’ında ortaya çıkarılan ölü dil Toharca ile Kafkasya’da konuşulan Ermenice, Asya kolunda bulunan fakat herhangi bir kola dahil olmayan Hint-Avrupa dillerindendir.

Avrupa Kolu

1.2.1. Roman Dilleri: Kökeni Roma İmparatorluğu’nun dili Latince olan bütün dilleri kapsar. 476’da Batı Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra Fransızca, İtalyanca, Portekizce, İspanyolca, Romence gibi diller doğmuştur.

1.2.2. Slav dilleri:

Doğu kolu: Rusça, Ukraynaca;

Güney kolu: Bulgarca, Sırpça, Hırvatça, Boşnakça, Makedonca, Slovence;

Batı kolu: Lehçe (Polonya’da), Çekçe, Slovakça.

1.2.3. Germen dilleri:

Batı Germence: İngilizce, Almanca, Felemenkçe.

Kuzey Germence: İskandinav dilleri olarak bilinir. İsveççe, Norveççe, Danca, İzlandaca.  Gotça (ölü dillerdendir).

Bugün İrce ve İskoç Galcesi olmak üzere iki kola ayrılmış olan eski Keltçe, Yunanca ve Arnavutça bağımsız Avrupa dilleri olarak kabul edilmektedir.

  1. Hami-Sami Dilleri

Bu dil ailesi adını Nuh Peygamber’in oğulları Ham ve Sam’dan almıştır. Orta Doğu, Arap Yarımadası ve Kuzey Afrika gibi değişik coğrafi bölgelerde yaşayan bir kısım kavim ve kabilelerin dilleridir.

  1. 1. Sami Dilleri.

Doğu kolu: Akkadca.

En cok konusulan diller

Batı kolu: İbranice (İsrail’in resmi dili), Aramice, Arapça, Habeşçe (Etiyopya).
  1. 2. Eski Mısır dilleri: Hiyeroglif yazılı metinlerden bu dilin çok eski bir dil olduğu anlaşılmaktadır. Daha sonraki dönemde Kopt (Kıptî) adıyla bilinen bu dil 17. yüzyıldan sonra ölü bir dil halini almıştır.
  2. 3. Berberî dilleri. Somali, Libya, Cezayir ve Tunus’ta konuşulan diller.
  1. Çin-Tibet Dilleri

Çin ve Tibet dillerin yer aldığı dil ailesidir. Bu dil ailesinin geçmişi milattan önce 14. yüzyıla kadar uzanır. Çince, Burma dili, Tibetçe bu dil ailesinin en büyük kollarıdır.

  1. Bantu Dilleri

Orta ve Güney Afrika’nın çeşitli bölgelerinde konuşulan Swahili, Zulu, Çuana, Kongo, Maugo gibi dillerden oluşan bir dil ailesidir.

  1. Kafkas Dilleri

Kafkasya, coğrafi bakımdan küçük olsa da birbirinden farklı birçok dilin konuşulduğu bir bölgedir. Bu dillerin ses ve cümle yapılarında diğer dil ailelerine göre büyük farklılıklar görülmektedir. Kafkas dilleri içerisinde yer alan dillerden bazıları şunlardır: Gürcüce, Lazca, Abhazca, Çerkezce, Çeçence, Lezgice.

  1. Ural-Altay Dilleri

Ural ve Altay olmak üzere iki koldan meydana gelen bu diller arasındaki benzerlik ve yakınlıklar diğer dil ailelerindeki kadar kuvvetli değildir. Bu iki kol arasındaki benzerliklerin daha çok yapı bakımından olduğu görülür.

  1. 1. Ural dilleri. 19. yüzyılda yapılan çalışmalar Ural dillerinin akrabalığını güçlendirecek yeni verilere ulaşılmıştır. Kendi içinde iki kola ayrılır:
  2. Fin-Ugor Kolu: Bu da kendi içinde ikiye ayrılır:
  3. Ana Fin Dilleri: Fince, Estçe, Çeremisçe, Lapça, Livce, Vostyakça, Mordvince.
  4. Ugor Dilleri: Ostyakça, Vogulca, Macarca.
  5. Samoyed Kolu. Samoyed dilleri.

 

  1. 2. Altay Dilleri: Türkçe, Moğolca, Mançu-Tunguz dilleri, Korece, Japonca.

Altay Dilleri adıyla bir araya gelen bu dillerin köken akrabalığına mı yoksa bir kültür akrabalığına mı bağlanacağı konusunda Altayistler henüz tam olarak görüş birliğine varamamıştır.

Altay dilleri, yaygın görüşe göre Türkçe, Moğolca, Tunguzca, Korece ve Japoncayı da içine alan bir dil ailesidir.

Altay dil ailesinin kolları arasında akrabalığı oluşturan önemli ortak özellikler vardır.

Altay dillerinin ortak özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

  1. Yapı bakımından eklemeli dillerdir.
  2. Yapım ve çekim ekleri sona getirilen eklerle yapılır. Kelime kökünde herhangi bir değişme olmaz. Çok zengin bir ek sistemi vardır.
  3. Kelimelerde eril, dişil gibi cinsiyet ayırımı yoktur.
  4. Kelimeye belirlilik kazandıran artikeller (harf-i tarifler) yoktur.
  5. Sayı sıfatlarından sonra gelen isimlere bazı özel durumlar dışında çokluk eki getirilmez (dört ev, altı çocuk gibi).
  6. Diller arasında aynı şekilden kaynaklandığı tespit edilen bir kısım ortak ekler vardır. Bu özellik Moğolca ile Türkçe arasında daha belirgindir.
  7. Altay dillerinde kelime başında l, r, ñ sesleri bulunmaz.
  8. Tamlamalarda asıl unsur sonda, yardımcı unsur başta bulunur. Cümle kuruluşunda da özne genellikle başta ve fiilden önce gelir.
  1. Dillerin Yapılarına Göre Sınıflandırılması.

Yeryüzündeki dillerin yapı benzerliklerine göre sınıflandırılması, 19. yüzyıldan itibaren yapılmaya başlanmıştır. Dili oluşturan kelime ve eklerin kuruluş ve işleyişlerindeki benzerliklerine göre yeryüzündeki diller üç gruba ayrılır:

  1. Tek Heceli Diller (Yalınlayan Diller)

Bu grupta yer alan dillerde kelimeler tek heceden ibarettir. Tek heceli dillere Çince ve Tibetçe örnek verilmektedir. Kelimelerin çekimli şekilleri yoktur. Kelimelerden eklerle yeni kelimeler türetilmez.

Bu grubun en belirgin örnekleri Çince ve Tibetçe’nin dışında bazı Himalaya ve Afrika dilleri ile Vietnamca, Siyamca, Baskça ve Endonezya dilleri de tek heceli diller grubuna girmektedir.

  1. Eklemeli Diller (Bağlantılı Diller, Bitişken Diller)

Bu gruptaki dillerde tek veya çok heceli köklerle bu köklere getirilen ekler vardır. Kelime köklerine anlamı etkileyen ya da çeşitli görevleri olan ekler getirilir. Bu ekler kelimenin başına ya da sonuna eklenebilir. Kelimeler ister yapım ister çekim eki alsın kökte bir değişiklik olmaz. Köklerle ekler birbirlerinden kolaylıkla ayırt edilebilir. Türkçe’nin de içinde bulunduğu Eklemeli Dillere Moğolca, Mançuca, Tunguzca, Macarca, Samoyetçe ile Güney ve Orta Afrika’da konuşulan bazı diller de girmektedir.

  1. Çekimli Diller (Bükümlü Diller)

Bu gruba giren dillerde Bazı ekler kullanılmakla birlikte kelime türetilirken ya da çekim yapılırken kelime kökünde de değişikler olur.  Kökler çekim sırasında değişerek yeni anlam kazanır ya da bir görev üstlenir.

Mesela Arapça olan kâtib (yazan, yazıcı) kelimesinin kökü “ktb”, maktûl (öldürülen, öldürülmüş) kelimesinin kökü “ktl”, mahkeme (yargılama yapılan yer) kelimesini kökü ise “hkm” ünsüzlerinden oluşmaktadır. Arapça’dan başka Sami dil ailesinde yer alan İbranice, Habeşçe, Berberice gibi diller de bu gruba giren dillerdendir.

Yeni kelime türetirken ya da çekim sırasında kökteki seslerin değişmesinin yanı sıra bazı sesler de köke ilave olabilmektedir. Almanca, İngilizce, Fransızca vb. dillerle Kafkas Dilleri bu tür değişiklerin olduğu dillerdendir.

Yeryüzündeki diller makalesi kaynakça:

Wikipedi

Prof. Dr. Yakup Karasoy v.dğr., Üniversiteler için Uygulamalı Türk Dili ve Kompozisyon Bilgileri, Konya 2009

Prof. Dr. Musta Özkan v.dğr., Yüksek Öğretimde Türk Dili: Yazılı ve Sözlü Anlatım, İstanbul 2006.

Rekin Ertem-İsa Kocakaplan, Üniversitelerde Türk Dili ve Kompozisyon, İstanbul 2010

Bir önceki makalemizde En Kısa Ömürlü Hayvan Kelebek Midir? konusuna değinmiştik.

Yorum yapın